Historische atlas van Tilburg - De transformatie van een textielstad

Rob van Putten, Petra Robben, Pieter Siebers

Also available in English edition (ISBN 978 94 6004 468 7)

De eerste vermelding van Tilburg dateert van de achtste eeuw. Bekendheid kreeg de plaats pas veel later door de textielnijverheid. Vanaf het midden van de negentiende eeuw groeide Tilburg op explosieve wijze uit tot dé wolstad van Nederland. De fabrieken en fabrikantenvilla’s kwamen aan de straten die de diverse herdgangen (buurtschappen) met elkaar verbonden; in de tussenliggende open ruimtes werden arbeiderswoningen gebouwd.

In dat organische netwerk kwam geleidelijk een moderne infrastructuur, met in 1863 een spoorweg – de eerste van de Staatsspoorwegen – die ongewild voor een tweedeling in de stad zorgde. Aan het begin van de twintigste eeuw volgden het Wilhelminakanaal, de Piushaven en een goed doordacht stelsel van ringbanen. Het silhouet van de stad werd bepaald door de schoorstenen van de talloze textielfabrieken en de torens van de vele kerken. Tilburg was een door en door katholieke stad, waar parochiegeestelijken en religieuzen hun stempel drukten op het onderwijs en het sociaal en geestelijk leven.

Toen de textielindustrie in de tweede helft van de twintigste eeuw instortte, moest Tilburg zich opnieuw uitvinden. Veel fabrieken werden gesloopt en de binnenstad werd gesaneerd. De stad benutte haar gunstige ligging in het hart van Brabant en de traditie van nijverheid, en stimuleerde de groei van de vele onderwijs- en kennisinstellingen. Onderwijs, handel en transport karakteriseren de economie van het nieuwe Tilburg, die in belangrijke mate buiten de ringbanen geconcentreerd is. Daar verrezen na de Tweede Wereldoorlog ook de grote nieuwbouwwijken die – anders dan de arbeiderswijken in de industriële hoogtijdagen – zorgvuldig waren gepland.

Meer dan 215.000 inwoners en ruim 150 nationaliteiten vormen met elkaar Tilburg, de zevende stad van het land. Die kent intussen opvallende iconen als popcentrum 013 en museum De Pont en ziet in voormalige industriegebieden als de Spoorzone en de Piushaven een nieuwe dynamiek en bedrijvigheid ontstaan.

De Historische atlas van Tilburg bevat 35 korte hoofdstukken met historische en recente kaarten en een keur aan prenten en foto’s. Twee uitvoerige bijlagen zijn gewijd aan instellingen met een bijzonder belang voor de stad: Tilburg University en het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis.